Warszawa, 3 kwietnia 2014: Gdyby czas cofnął się o sto lat, to dokładnie w dniu dzisiejszym, żylibyśmy w błogiej nieświadomości tego, że za równo 4 miesiące, czyli 3 sierpnia 1914 roku Niemcy wypowiedzą wojnę Francji, a Wielka, Totalna, Europejska Wojna zostanie zainicjowana. W odniesieniu do Polaków żyjących w tamtym czasie, trudno mówić o błogości, gdyż nasz Kraj nie mógł wówczas cieszyć się niepodległością, co znacząco rzutowało na życie codzienne naszych przodków. Jednak Stara Europa postrzegana en bloc doświadczała wówczas prosperity. W takich życzliwych życiu okolicznościach doszło do „Samobójstwa Europy”, jak celnie określił Wielką Wojnę Andrzej Chwalba uzasadniając to okreslenie w swojej najnowszej, b. ciekawej książce pod takim tytułem.

Samobójstwo to było skuteczne. 

Odszedł „Piękny Wiek XIX”. Na truchle pokojowych idei i braterskich porozumień, które nie wytrzymały przerostu ambicji decydentów tamtego świata oraz napięcia skutkującego Wielką Wojną Europejską poczęte zostało „Stulecie Zagłady”. Jak trafnie zauważa autor tych określeń (Piękny Wiek XIX i Stulecie Zagłady) Jerzy W. Borejsza, masowe zabijanie, które charakteryzowało Pierwszą Wojnę Światową, nie było w dziejach świata novum. Wojny napoleońskie i wojna krymska i podboje kolonialne, z którymi Niemcy trochę później niż inni rozpędziły się przed I wojną światową, poprzedzone były mordami dokonywanymi przez Anglików i Francuzów. Masowość śmierci w latach 1914-1918 nie była więc całkowitym novum.

Jednak to właśnie Wielka Wojna skutkował śmiercią milionów Ludzi. Wśród uczestników tego ogólnoświatowego konfliktu, byli też Polacy. Aktualnie przyjmuje się, że w po obydwu stronach linii frontu, wschodniego i zachodniego walczyło ok. 3 milionów Polaków, spośród których około 500 tysięcy poniosła śmierć. To w kontekście tej wojny, wiele milionów Ludzi straciło poczucie bezpieczeństwa, wiarę w trwałość ładu i porządku, zasad i norm moralnych. Zło znalazło pożywkę by się panoszyć. Miało ku temu sprzyjające warunki, również w sensie technologicznym i materialnym:
„XX wiek konsumuje rewolucję industrialną a potem za naszych czasów rewolucję technologiczną i z nimi się wiąże to, że żyjemy w czasach zagłady z możliwością zagłady totalnej” – zauważa Jerzy W. Borejsza.

Gdzie jednak szukać początku bolesnych narodzin XX wieku …?
Jako archeolog i historyk szczególnie zainteresowany problemami współczesnej przeszłości, zastanawiam się od długiego czasu nad przemianami technologicznymi i mentalnymi , które powodują jakościowe przeskoki w naszym / ludzkim współistnieniu z rzeczami oraz w naszym uzależnianiu się od 'Rzeczy’, w tym w uzależnianiu od sposobu użycia rzeczy losu innych. Szukam (materialnych) śladów ciągłości i przerw, cezur i styków czasowych, przestrzennych, znaczeniowych by ogarnąć rzeczywistość aktualną i lepiej zrozumieć tą minioną.

Jednym z przełomów w moim myśleniu na temat styku człowieka z rzeczami, materialności ze znaczeniem, stabilności z ulotnością, była konfrontacja z zagadnieniem inicjacji użycia broni chemicznej.

Figura użycia gazów bojowych w trakcie Wielkiej Wojny (które to zagadnienie absorbuje moją uwagę od kilku lat, w czym – nie ukrywam – czuję się dość osamotniona) wbija w myśli.

Dlaczego… człowiek człowiekowi, z jaką siłą rażenia, wynalazczość stymulowana wolą powodowania śmierci innych reprezentantów własnego gatunku. Wiem, było tak radykalnych wynalazków więcej, ale gdzie jest ich łożysko, w którym punkcie doszło do poczęcia myśli, że „nowe reguły gry” (gwałcące zastane konwencje – jak tą obowiązującą od 1899 roku podpisaną w Hadze pt. Deklaracja o zakazie używania pocisków gazowych) są dopuszczalne? Jak myśl ta została wcielona w życie, jakie efekty przyniosła?

Mam już pewne obserwacje, dzięki mądrości Ludzi i rzeczy wokół mnie, mogę już zaproponować kilka odpowiedzi.

Zawieramy je w naszym zespołowym dziele na razie zatytułowanym:
Przydrożne Lekcje Historii. Bitwa nad Rawką 1914-1915.
Ataki gazowe w okolicy Bolimowa.

Bitwa nad Rawką w latach 1914-1915 była jedną z najkrwawszych bitew na Froncie Wschodnim Pierwszej Wojny Światowej. Dramatyczna wyjątkowość tej bitwy polega na tym, że to tu, po raz pierwszy na froncie wschodnim doszło do użycia gazów bojowych. Wojska niemieckie, w starciach z Rosjanami, nie mogąc inaczej przebić się przez ich linie obronne użyli tu broni chemicznej. Najpierw (31 stycznia 1915 roku) wojska niemieckie użyły gazów łzawiących – bez sukcesu. Następnie (31 maja, 12 czerwca i 6/7 lipca) użyli oni śmiertelnego chloru wypuszczanego w postaci trującej chmury z tysięcy butli. W okolicach Bolimowa gazów używano na froncie przebiegającym od dzisiejszej wsi Joachimów-Mogiły poprzez Wólkę Szydłowiecką, Humin, Borzymów (dziś Borzymówka), po Zakrzew i Kozłów Biskupi. Precyzyjna liczba poległych nigdy dotychczas nie została ustalona.
Po stu latach od tamtych wydarzeń mierzymy się z nimi w sposób poznawczy i emocjonalny.

Wielka Wojna pozostawiła w okolicy Bolimowa smutne wspomnienia i subtelne ślady materialne. Należą do nich materialne pozostałości okopów, ziemianek, lazaretów, pociski, czy żołnierskie bezimienne mogiły – rozsiane wzdłuż byłej linii frontu, dziś dostrzegalne głównie na terenie przepięknego Bolimowskiego Parku Krajobrazowego. To również kilka kamienic stojących niezmiennie od stu lat przy rynku w Bolimowie, wojenne cmentarze (jak np. te w Bolimowskiej, Wsi, Wólce Łasieckiej, czy Joachimowie Mogiły – gdzie spoczywają obok siebie, złączeni śmiercią, żołnierze niemieccy, rosyjscy i polscy) i Kościoły (np. Św. Anny, w którym skoszarowani byli przed stu laty żołnierze i w którego fasadzie tkwią wmurowane tam po wojnie pierwszo-wojenne pociski).

Wszystkie te ślady są specyficzną formą Przydrożnych Lekcji Historii, po odrobieniu których mamy szansę na nieco lepsze zrozumienia otaczających nas Ludzi i Rzeczy.

Gorąco zapraszamy do uczestniczenia w naszym projekcie, lub do śledzenia jego realizacji na tej stronie.

Sprawozdanie z realizacji projektu:
Działania projektowe obejmują okres od sierpnia 2013 do sierpnia 2014 roku.

Jesteśmy teraz w 2 fazie realizacji projektu.
[“ARCHÄOLOGIE ALS GEGENMITTEL GEGEN DAS VERGESSEN UND DEN VANDALISMUS. DER ERSTE WELTKRIEG AN DER RAWKA-BZURA (1914 – 2014). DEM GESCHICHTSUNTERRICHT AM STRASSENRAND ENTGEGEN”
Das Projekt wird unter der Leitung des Instituts für Archäologie und Ethnologie der Polnischen Akademie der Wissenschaften und mit der finanziellen Unterstützung der Stiftung für Deutsch-Polnische Zusammenarbeit realisiert].

Przygotowaliśmy już treści na TABLICE INFORMACYJNO EDUKACYJNE:
– est 7 tablic, na których prezentujemy następujące zagadnienia:
I. BOLIMÓW. RYNEK BOLIMOWSKI. KOŚCIÓŁ ŚWIĘTEJ ANNY.
II. CMENTARZ WOJENNY W BOLIMOWSKIEJ WSI
III. CMENTARZ WOJENNY W WÓLCE ŁASIECKIEJ
IV. POZOSTAŁOŚCI ZAPLECZA WALK 1914- 1915 NA POZYCJACH NIEMIECKICH
V. ŚLADY WOJNY POZYCYJNEJ I ŻYCIA W TRANSZEJACH ROSYJSKICH I NIEMIECKICH
VI. POZOSTAŁOŚCI WOJNY MINOWEJ – KRATER 227
VII. CMENTARZ WOJENNY W JOACHIMOWIE MOGIŁY.

PUBLIKACJA:
Teraz, wchodzimy w fazę finalną prac prowadzących do wydania drukiem małej publikacji stanowiącej mini przewodnik do Przydrożnych Lekcji Historii. Jest to bogato ilustrowany informator wiedzy podstawowej na temat wydarzeń nad Rawką 1914- 1915 oraz tego co po nich zostało do naszych czasów.

Publikacja pt. Przydrożne Lekcje Historii. Bitwa nad Rawką 1914 – 1915. Ataki gazowe w okolicy Bolimowa.
będzie miała format A5, 100 strony, kolorową okładkę i wydana zostanie w liczbie kopii 500. Będzie to edukacyjne wydawnictwo non profit, którego druk nie byłby możliwy bez dofinansowanym przez FWPN.

KONKURS:
Dnia 3 kwietnia został ogłoszony konkurs pt. „Pierwsza wojna światowa nad Rawką i Bzurą. TO było właśnie TU!”

[Der Ersten Weltkrieg an der Rawka-Bzura. Genau HIER fand DAS statt!].

Zainteresowanych prosimy o przygotowanie pracy (fotograficznej, plastycznej, literackiej, historycznej, lub innej) nt. pierwszej wojny światowej lub tego co po niej zostało do dzisiaj.

ZASADY KONKURSU: Praca musi być oryginalnym autorskim utworem.
Praca może być wykonana przez jednego autora lub przez zespół autorów. Technika pracy zgłoszonej do konkursu jest całkowicie dowolna. Konkurs odbywa się w dwóch kategoriach:

I. PRACA WIZUALNA/ PLASTYCZNA: może to być np. praca fotograficzna, collage, rysunek, dzieło plastyczne (malarstwo, grafika, itd), praca wykonana technikami łączonymi, lub inna

II. PRACA LITERACKO/ HISTORYCZNA: może to być również praca historyczna lub literacka np. esej czy wypracowanie na temat określony w tytule konkursu, wyniki samodzielnych badań historycznych/ archiwalnych; treść wywiadu z osobami, które mają wiedzę na temat Pierwszej Wojny nad Rawką i Bzurą lub inna

Kryteria oceny prac konkursowych:
1. pomysłowość i ekspresyjność pracy
2. stopień związku treści i formy pracy z tematyką określoną w tytule konkursu
3. wartość edukacyjna (na ile praca może stanowić motywację dla innych do zainteresowania się wydarzeniami z przeszłości, jakie miały miejsce nad Rawką i Bzurą)
4. wartość poznawcza (na ile praca ukazuje lub wnosi informacje istotne dla utrwalania bądź poszerzania wiedzy na temat Pierwszej Wojny Światowej, lub wydarzeń z nią związanych)

Uwaga: NAGRODY w dwóch kategoriach wiekowych: Kategoria A (od 9 do 15 lat); Kategoria B. (powyżej 15 roku życia).

Termin składania prac: do 28 czerwca 2014 roku
(PRACE NADESŁANE LUB DOSTARCZONE DO Gminnego Ośrodka Kultury w Bolimowie PO TYM TERMINIE, NIESTETY NIE BĘDĄ ROZPATRYWANE PRZEZ JURY).

Sposoby składania prac na adres:
drogą mailową 1) ANNA ZALEWSKA (azalew@op.pl) lub bezpośrednio 2) do Gminnego Ośrodka Kultury (ul. Łowicka 9, 99-417 Bolimów). Przy opcji drugiej konieczne jest powiadomienie o złożeniu pracy na adres azalew@op.pl.

WYDARZENIA OTWARTE:
Zapraszamy wszystkich zainteresowanych na wykłady i warsztaty w dniach 31 maja i 28 czerwca 2014 oraz na Inscenizację Historyczną organizowaną przez Stowarzyszenie Inicjatywy Ziemi Bolimowskiej w dniu 26 lipca 2014 z udziałem rekonstruktorów z Polski i Niemiec.

Liczymy na przybycie naszych Gości i współtwórców naszego projektu z Niemiec. Będą to Członkowie grupy rekonstrukcyjnej „…”. Przygotowujemy dla nich warsztaty terenowe pt. Genau HIER fand DAS statt! Auf dem Waldpfad des Lebens und Sterbens in den Schutzgräben des Ersten Weltkrieges. Jest to możliwe dzięki dotacji FWPN.
Do udziału w warsztatach zaproszone też zostaną osoby ze środowisk lokalnych, które zaangażują się w realizację naszego projektu oraz zwycięzcy konkursu.

Serdecznie zapraszamy do uczestnictwa we wszystkich projektowych wydarzeniach!

ZAINTERESOWANYCH SZCZEGÓŁAMI LUB UCZESTNICTWEM W PROJEKCIE PROSZĘ O KONTAKT: azalew@op.pl